تهران (ایتونا) – ایران در صدد است تا اسب کاسپین، نژاد باستانی و ارزشمند خود را در فهرست جهانی یونسکو ثبت کند. این در حالی است که برخی کشورهای منطقه در تلاش برای تغییر هویت این نژاد و ثبت آن به نام خود هستند. با توجه به اهمیت فرهنگی و تاریخی این نژاد، تلاش‌ها برای ثبت جهانی آن به نام ایران شدت گرفته است.
اسب کاسپین، که قدمتی بیش از پنج هزار سال دارد، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نژادهای اسب در جهان شناخته می‌شود. پراکندگی اصلی این نژاد در مناطق شمالی ایران، از شرق مازندران تا تالش در غرب گیلان است. اما اکنون این نژاد نه‌تنها با خطر کاهش جمعیت مواجه است، بلکه با چالش‌هایی در زمینه حفاظت و ثبت جهانی نیز روبه‌روست.
اسب کاسپین: گنجینه‌ای باستانی در خطر
اسب کاسپین، که به عنوان یکی از کهن‌ترین نژادهای اسب در جهان شناخته می‌شود، در گذشته‌ای دور توسط تمدن‌های باستانی ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که این نژاد در هنرهای تجسمی و متون تاریخی ایران باستان حضور پررنگی داشته است.
در دوران معاصر، اسب کاسپین توسط "لوئیز فیروز"، پژوهشگر و سوارکار آمریکایی، در دهه ۱۹۶۰ در شمال ایران دوباره کشف شد و به جامعه جهانی معرفی گردید. از آن زمان تاکنون، این نژاد مورد توجه اسب‌شناسان بین‌المللی قرار گرفته است. اما با وجود این توجه، همچنان خطر از بین رفتن هویت تاریخی آن وجود دارد، زیرا برخی کشورهای منطقه در تلاش‌اند تا آن را به نام خود ثبت کنند.
تلاش برای ثبت جهانی: نشست تخصصی برای حفاظت از اسب کاسپین
به منظور مقابله با تهدیدات موجود، اعضای انجمن حمایت از اسب کاسپین ایران تصمیم گرفته‌اند تا نشستی تخصصی را در تاریخ اول اسفندماه در بنیاد ایران‌شناسی برگزار کنند. این نشست با عنوان "اهمیت حفظ و ثبت مواریث تمدنی اسب کاسپین" برگزار خواهد شد و هدف آن تسریع در فرآیند ثبت جهانی این نژاد به نام ایران است.
در این نشست، کارشناسان حوزه میراث فرهنگی، اسب‌شناسی و حقوق بین‌الملل به بررسی اسناد تاریخی، علمی و ژنتیکی اسب کاسپین خواهند پرداخت. همچنین راهکارهای جلوگیری از تلاش‌های کشورهای دیگر برای تغییر هویت این نژاد و ثبت آن به نام خود بررسی خواهد شد. انجمن حمایت از اسب کاسپین ایران امیدوار است که این نشست گامی مؤثر در راستای حفظ این نژاد ارزشمند باشد.
تأییدیه ملی برای اسب کاسپین و اهمیت آن در هویت فرهنگی ایران
در راستای حفاظت از این نژاد، اسب کاسپین به شماره ۲۸۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، با اشاره به این موضوع اعلام کرد: "ثبت این نژاد در فهرست ملی، نخستین گام در راستای پاسداری از آن است، اما برای محافظت از هویت ایرانی آن، ثبت جهانی در یونسکو ضروری است."
کارشناسان معتقدند که اسب کاسپین نه‌تنها دارای ارزش زیستی و ژنتیکی است، بلکه نمادی از تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌آید. این نژاد در آثار تاریخی و هنری ایران به کرات دیده شده و بخشی از هویت ملی کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل، تلاش‌های کشورهای دیگر برای تغییر نام آن، به منزله نادیده گرفتن نقش ایران در حفظ و پرورش این نژاد باستانی است.
چالش‌های پیش رو در ثبت جهانی اسب کاسپین
با وجود تلاش‌های ایران برای ثبت جهانی اسب کاسپین، چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نبود اطلاعات کافی در سطح بین‌المللی درباره این نژاد است. بسیاری از پژوهشگران و فعالان حوزه اسب‌شناسی در خارج از ایران، اطلاعات کاملی درباره تاریخچه، ویژگی‌ها و اهمیت این نژاد ندارند.
علاوه بر این، برخی کشورهای منطقه در سال‌های اخیر اقداماتی را برای تغییر نام و هویت این نژاد انجام داده‌اند. آن‌ها با استفاده از مدارک تاریخی تحریف‌شده، تلاش دارند تا اسب کاسپین را به نام خود ثبت کنند. به گفته کارشناسان، برای جلوگیری از این روند، ایران باید اسناد تاریخی و مطالعات علمی خود را به‌طور گسترده منتشر کرده و در اختیار سازمان‌های بین‌المللی قرار دهد.
اقدامات پیشنهادی برای حفاظت و ترویج اسب کاسپین
کارشناسان بر این باورند که علاوه بر تلاش برای ثبت جهانی، باید اقداماتی برای ترویج و معرفی بیشتر این نژاد انجام شود. یکی از پیشنهادها، برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای بین‌المللی با محوریت اسب کاسپین است. چنین رویدادهایی می‌توانند به شناخته‌شدن این نژاد و جلوگیری از سوءاستفاده کشورهای دیگر کمک کنند.
همچنین، ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی برای اسب کاسپین می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی و علمی درباره این نژاد کمک کند. این مراکز می‌توانند در زمینه تحقیقات ژنتیکی، پرورش و اصلاح نژاد فعالیت کرده و اطلاعات ارزشمندی را در اختیار محققان و سازمان‌های بین‌المللی قرار دهند.
همکاری‌های بین‌المللی برای دفاع از اسب کاسپین
یکی دیگر از راهکارهای مهم در این زمینه، همکاری‌های بین‌المللی با نهادهای مرتبط با میراث فرهنگی و اسب‌شناسی است. ایران می‌تواند از طریق همکاری با سازمان‌هایی مانند فدراسیون بین‌المللی اسب (FEI) و یونسکو، جایگاه جهانی اسب کاسپین را تقویت کند.
همچنین، همکاری با کشورهای دیگر که در زمینه حفاظت از نژادهای اصیل اسب فعالیت دارند، می‌تواند به افزایش حمایت‌های بین‌المللی از اسب کاسپین کمک کند. به گفته کارشناسان، دیپلماسی فرهنگی و علمی در این زمینه نقش حیاتی دارد و می‌تواند ایران را در مسیر ثبت جهانی این نژاد یاری کند.
ضرورت اقدام فوری برای ثبت جهانی اسب کاسپین
با توجه به تلاش‌های کشورهای دیگر برای ثبت اسب کاسپین به نام خود، ایران باید به‌سرعت اقدامات لازم را برای حفظ و دفاع از این نژاد انجام دهد. ثبت این نژاد در فهرست ملی، نخستین گام در این مسیر بود، اما ثبت جهانی در یونسکو گام بعدی و حیاتی است.
به گفته کارشناسان، برگزاری نشست‌های تخصصی، افزایش آگاهی عمومی، همکاری‌های بین‌المللی و ارائه مستندات تاریخی و ژنتیکی به سازمان‌های جهانی، مهم‌ترین راهکارها برای موفقیت در این زمینه هستند. ایران اکنون در آستانه یک تصمیم مهم قرار دارد؛ تصمیمی که می‌تواند برای همیشه هویت این نژاد کهن را حفظ کند یا آن را در معرض خطر از دست رفتن قرار دهد.